Kut Anlayışı Nedir? Türklerde Kut İnancı

Türk, Altay ve Moğol topluluklarında karşılaşılan kut; siyasi güç anlamına gelir. Bu gücün Tanrı tarafından verildiğine inanılır. Boyların başında bulunan kağan ve kağanların ailesine bahşedilir. Yani kut anlayışına göre hükümdarlık, yalnızca hükümdara ve onun oğullarına aittir. Onlara bahşedilmiştir. Bununla beraber kut anlayışının belirli kıstasları da bulunur. Peki, kut anlayışı nedir? Türklerde kut inancı ile bilinmesi gerekenler nelerdir? Sizlere bunlardan bahsedelim.

Kut Ne Demek?

Kut anlayışı nedir? sorusuna, yukarıda kısa bir cevap verildi. Konuya giriş mahiyetinde önemli bir tanım. Ancak öncelikle kut kelimesinin anlamının bilinmesi gerekir. Peki, kut nedir? Baht, talih ya da iyilik getiren şey olarak adlandırılmaktadır. Aynı zamanda eski Türkler, Altaylar ve Moğollarda kuta inanılır. Üçünün de ortak noktası, Şamanizm’dir. İslamiyet’ten öncesine kadar bu dine mensup olunmakla beraber, Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra da kuta bağlı kalmaya devam edilmiştir. Konu ile ilgili diğer bilinmesi gerekenler de aşağıdaki gibidir.

• Kut, Gut ve Kud şeklinde de söylenen bir kelime olmasının yanında, kutsal enerji olarak da bilinmektedir.
• Moğollarda bu kelime biraz daha farklıdır. Kelime anlamı aynı olsa da; Hutag ya da Kutag olarak söylenmektedir.
• Kut anlayışına göre hükümdarlık Tanrı tarafından verilir. Tanrı tarafından verilmesinin yanında, kut, başka bir hanedana da geçemez. Buna halk da tamamen inanır. Osmanlı Devleti döneminde padişaha yönelik isyanlar çıksa da, kuta karşı hiçbir isyan çıkmamıştır. Halk tarafından kutsallığı da oldukça önemlidir.
• Kut anlayışında hükümdarlık yalnızca babadan oğula geçer. Bu nedenle hanedan dışına da çıkılamaz.
• Kuta sahip olan hükümdar, hakkını kötüye kullanamaz. Milletinin refahı için her türlü zorluğa katlanır ve çabalar.
• Osmanlı İmparatorluğu’na kadar devam eden bir anlayış olsa da, hükümdarlık Osmanlı İmparatorluğu’nda da babadan oğula geçmiştir.
• “Kud” kökünden türeyen kut, bu çerçevede kutsallık anlamı ile de kullanılmıştır.
• Dua anlamına gelen “kutan” kelimesi de aynı kökten türemiştir.

Yukarıda da görüldüğü gibi kut ile ilgili pek çok bilgi bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, kutun farklı tanımları da bulunur.

Kut Anlayışı Tanımları

Kut, yukarıdaki açıklamalarda da olduğu gibi ilahi bir güçten gelir. Buna göre bir bereket veya rahmet olarak da adlandırılmaktadır. Üstün, kutsal güç ve talih anlamlarına da gelen kut, psikolojik olarak da mutluluk anlamı taşımaktadır. Mübarek bir güç olduğundan dolayı, hiçbir şekilde isyan edilemez. Tanrı’nın verdiği bir güçtür ve hükümdar bunu kendisi elde edemez.

Kut Anlayışının Olumsuzluğu Nedir?

Kut anlayışı nedir? Tanrı tarafından hükümdara verilen bir güçtür. Bu güç çerçevesinde kut yalnızca bir hanedana ait olur ve değişemez. Aynı zamanda hükümdarlık babadan oğula geçer. Peki, bunun bir olumsuzluğu yok mu? Elbette ki var.

• Hükümdarlık tek bir hanedanda kaldığından dolayı, hanedanın erkekleri tahtta hak iddia edebilmektedirler.
• Gücü ve kudreti bulunan hanedan mensupları, haklarını kazanabilmek için çeşitli anlaşmazlıkların içerisine girmişlerdir.
• Tahta geçmek için kavgaların çıkması sonucunda, Türk devletlerinde pek çok karışıklık meydana gelmiş ve bunun sonucunda iç karışıklıklar da oluşmuştur. Aynı zamanda belirli bir süre sonucunda iktidarda yanlış isimler tahta geçmiş ve devletler kötüye gitmişlerdir. Çeşitli kardeş katli olaylarına da rastlanmıştır.
• Fatih Sultan Mehmet’in Fatih Kanunnamesi ile yasalaşan kardeş katli; I. Ahmet tarafından kaldırılmıştır.
• Yavuz Sultan Selim, Fatih Kanunnamesi’ni göz önünde bulundurarak, kardeş katlini gerçekleştirmiştir. “Yavuz Sultan Selim Han Kimdir? Hayatı ve Kişilik Özellikleri” isimli içeriğimizi inceleyerek, diğer detayları da öğrenebilirsiniz.

Yukarıda görüldüğü gibi kut anlayışının bazı olumsuz yanları bulunmaktadır. Aynı zamanda kut anlayışının farklı türleri de bulunur. Peki, bunlar nelerdir?

Kut Anlayışının Türleri

Yukarıda da söylendiği gibi kut, bulunduğu ortama göre çeşitlenmektedir. Bunun için kutun farklı türleri bulunur. Bu türler ise aşağıdaki gibidir.

• Bor Kut:

  Yer kutu olarak da adlandırılan bor kut, cisimleşmiş bir haldedir. Yani belirli nesnelerin kut olarak simgelenmesi olarak adlandırılmaktadır.

• İye Kut:

  Belirli varlıkların korunmasını sağlayan, nesnel olmayan, soyut bir kuttur. Ana kut olarak da adlandırılmakla beraber, ruhsal enerjiyi bir nevi yansıtmaktadır.

• Sal Kut:

  Rüzgar gibi ifade edilebilecek şekilde hareketli bir kuttur. Hava kutu olarak da adlandırılır. Buna göre kutu bedeninden ayrılan kişiler, kuta sahip olmadıkları için, artık kutsallıklarını yitirirler.

Yukarıda da görüldüğü üzere, kut anlayışının farklı türleri bulunmaktadır. Buna göre çeşitli isimler ile adlandırılır. “Türk Tarih Kurumu”üzerinden çeşitli verilere de ulaşılabilir.

Türklerde Kut İnancı

İlk Türk devletlerinde, yönetim gücü Hakan, Kağan ya da Hanlarda yer alırdı. Buna göre yönetme gücü de Göktanrı inancından alınmaktaydı. Ancak hükümdarlar bu süreçte kut anlayışındaki gibi sınırsız yetkiye sahip değillerdi. Kararların hayata geçirilmesi için toy meclisi kurulurdu. Ailelerin bilgeleri ve başlarının katıldığı toy meclislerinde gerekli tartışmalar yapılarak karar alınırdı. Diğer detaylar ise aşağıdaki gibidir.

• Toy meclisleri özel toy çadırlarında gerçekleştirilmekteydi. Toy meclisi sırasında çeşitli ikramlar da yapılırdı.
• Toy meclisinden hükümdar karşıtı bir karar çıkarsa, hükümdar bunu reddedebilir veya kabul edebilirdi.
• Savaş veya barış yapma, hükümdar seçme, törelerde bir değişikliğe gidilme gibi konular toy meclislerine karara bağlanırdı.
• Hakan, Kağan ya da Han, yani hükümdarın karısına, Hatun adı verilirdi. Hatun’a karşı kadınlar arasında çok büyük saygı duyulurdu. Sözü de dinlenirdi.

Kut anlayışının ilk Türk devletlerindeki karşılığı da bu şekildedir. Bu nedenle İslamiyet öncesinde ve sonrasında kut anlayışı farklı şekillerde icra edilmiştir. “Türklerin Kullandığı Takvimler Hangileridir?” isimli içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Osmanlı’da kut anlayışı var mıydı? Evet. Ancak belirli süreler çerçevesinde, devletin yönetiminin baki kalması için çeşitli değişikliklere gidildi. Sizlere de bu içeriğimizde, kut anlayışı nedir? Türklerde kut inancı ile ilgili bilgilerden bahsetmeye çalıştık. Umarız verdiğimiz bilgiler ile sizlere farklı bir bilgi deneyimi katma şansına sahip olabilmişizdir.

from WordPress https://www.zovovo.com/kut-anlayisi-nedir-turklerde-kut-inanci/