Distopik Ne Demek?

Distopik, baskıcı bir koşullar altında yaşamını sürdüren kurgusal toplumlardır. Distopik toplum, fakirlik, sefalet, zulüm, terör, saldırı, baskıcı yönetim gibi birden fazla sorun yansımasını taşıyan kurgusal ve gelecek zamanda ortaya çıktıkları varsayılan toplum çeşididir. Konusu gelecek zamanda geçen bir çok filme ve klasik hikaye içerisinde yer alan distopik toplum, aşırı nüfus artışı ardından kısıtlanan insan özgürlüklerine ve hakları kontrol eden katı yasalara sahip olan topluluklardır. Diğer yandan bilim kurgu eserlerinde, saldırı, kıtlık, enerji kaynaklarının tükenmesi gibi problemler yaşayan toplumlar ditopiktir.

Distopik Kitap Nedir?

Distopik kitaplar, ütopik toplum anlayışının anti tezinde yaratılmış gelecek toplumların ve otoriter baskıcı sistemlerinin kaleme alındığı eserlerdir. Bu kitaplarda toplumlar kötü bir hayat sürerler. James Dasher’ın Labirent adlı eseri, H.G Wells’in Efendi Uyanıyor isimli romanı, George Orwell’ın Bin Dokuz Yüz Seksen Dört isimli kitabı distopik akımda kaleme alınmıştır.

Kitaplarda ele alınan distopik toplumlar, ekonomi, dünya dışı yaşamların saldırısı, teknoloji ile bağlantılı etkiler sonucu gelecekte kötü hayat koşullarına giriş yaparlar.

Nazım Hikmet – Hayatı, Şiirleri, Eserleri ve En Güzel Sözleri bilgilerine de bakabilirsiniz.

Distopik Film Nedir?

Distopik filmler, günümüzdeki toplumun gelecekte aşamalar halinde kaos’a sürüklendiğini ele alana ve yönetim sistemi, kaynakların tükenmesi veya dünya dışı varlıkların saldırıları nedeniyle kötü bir hayat süren toplumu ve insan guruplarını anlatan film çeşitleridir. Özellikle bilim kurgu film seçeneklerinde distopik insan toplulukları işlenir.

Fritz Lank tarafından çekilen sesiz bilimkurgu filmi Metropolis, Alfonso Cauron tarafından çekilen turistik temalı film Son Umut, Carlos Atanes’in Frequently Asked Qestions isimli fişmi distopik öğeler taşıyan eserlerdir.

Distopik Kelimesi İlk Kim Tarafından Kullanıldı?

Distopik sözcüğünü ilk kullanan, John Stuart Mill olarak kaynaklarda yer alır. Filozof bu kelimeyi Yunanca dil bilgisi ile meydana getirmiştir. Yunanca bir ön takı olarak bilinen ‘’ dys’’ , kötü, hastalıklı, anormal anlamlarına gelen bir takıdır. Bu kelimede yer alan ‘’ou’’ takısı ise varolmayan, yok, anlamını taşır. Bu kapsamda filozofun yarattığı kelime var olmayan, gelecekte ortaya çıkan fakat kötü bir sisteme ve olaylara örgüsüne maruz kalan toplulukları ifade eder. Bu anlam kapsamında distopya ile ütopya kelimelerinin birbirlerinin zıttı olduğu sonucuna varılır.

Herkes için kötü olan alışkanlıklar hakkında detaylar yazımızdadır.

Distopik Kurgu Unsurları Nelerdir?

Distopik kurgunun prensipleri şu şekilde sıralanır:

• Ekolojik Distopya: Bu kapsamda insanlık ve doğanın ilişkisi gelecekte tamamen veya kısmen kopmuştur. İnsanlar doğaya tamamen yabancı hale gelmiştir. Kaynakların tam anlamı ile tükenmesine giden sürükleyici bir dönem anlatılır.
• Ekonomik Distopya: Bu kurgu unsurunda, bir veya birden fazla tamamen para odaklı yaşayan şirket toplumun genelini ele geçirir. Toplumu manipüle etmeye yönelik reklam ve propangadaların kullanıldığı bir dönem ele alınır. Tüm doğal kaynaklar ve insan yaşamı para temelli şirketlerin elindedir.
• Siyasi Distopya: Bu kurgu unsurunda, otoriter ve totaliter bir devlet sistemi hakim hale gelmiştir. Tek bir ulus veya küresel bir hükümet dünyaya hakimdir. Toplumdaki her şey hükümetlerce kontrol edilirken, hiçbir şeye güven kalmamış, kişisel özgürlükler sınırlandırılmış ve insan yaşamı dahil her kaynak hükümetlerin malı haline gelmiştir.
• Spititüel Distopya: Dikkat çeken bu unsurda, insanın inşa ettiği ve keffettiği her şeyi yok eden değişik şekil ve fikir formları kurgulanır. Dünya’yı tehlikeli bir ideoloji veya yeni bir din düşüncesi kontrol eder.
• Bilim Ve Teknoloji Distopyası: Bu kurgu unsurunda, toplumları sona erdiren kavram teknoloji olarak ele alınır. İnsanlarla savaşan ve başkaldıran robotlari yapay zeka, insanların temel alışkanlıklarının dahi sosyal medya veya teknolojik yapılara bağlı hale gelmesi temel konulardır. Virüs etkileri ile değişime uğrayan toplumlar ve genetiği değiştirilen insan toplulukları bilin ve teknolojisi distopyasında incelenir.

Bu temel unsurların hepsi ayrı ederlerde yer alabileceği gibi birden fazla distopik unsur aynı anda bir eserde işlenebilir.

Distopik Örnekler Nelerdir?

Distopik paradigmalar şu şekilde sıralanır:

• George Orwell / Bin Dokuz Yüz Seksen Dört: 2000’li yıllara giriş ile yaşananları iyi şekilde aktaran eser örneğidir. İnsanların 2000 yılından itibaren nasıl apolitik hale gelmeye başladığını, toplumların her şeyden korkan bir yapıya büründüklerini ele alır. Hikaye içerisine aşk teması ile ilgili detaylar eklenmiştir.
• Kafka / Dava: Bir sabah uykusundan kalktığında, kendisini sebebini bilmediği bir suç nedeniyle dava edilmiş şekilde bulan Josef’in ilginç yaşanmışlıklarının kaleme alındığı eserdir. Gerçek dışı nitelikler ile Kafka’ nın değerli eserlerinden biri olan Dava, ölümü ardından arkadaşı Max Brod tarafından yayınlamış ve 1962 senesinde Orson Wells tarafından filme çevrilmiştir.
• Aldous Huxley / Cesur Yeni Dünya: 26. Yüzyılda Londra, distopik bir atmosfer ile anlatılır. Eserin kurgu detaylarında, öjenik ve üreme teknolojisi ile Londra toplumu değiştirilmiştir. Uykuda öğrenme teknolojisi ise suç, savaş, yoksulluk gibi kavramlar ortadan kaldırılmıştır. Bu iyi etkiler tam tersine toplumun bir çok değeri kaybetmesine neden olmuş ve aile, sanat, çeşitlilik, felsefe ve din kavramları tamamen ortadan kalkmıştır. Eserde, teknoloji etkisi ile toplumun sadece zevk almak üzerine kurulu, hedonistik diğer ifade ile hazcı akıma nasıl geçiş yaptığı ele alınır.
• Isaac Asimov / Ben Robot: Isaac Asimov’un kaleme aldığı 9 ayrı bilim kurgu öyküsünün toplandığı kitaptır. Hikayeler birbiri ile bağlantılı değildir. Her birinde işlenen tema ise insanlar, robotlar ve ahlak ile ilgilidir. İlişkiler ve robotik yasaların tarihi kurguda yer alır.
• Ray Bradbury / Fahrenheit 451: Önemli kitapların itfayeler eliyle yakıldığı, televizyonda insan beynini yıkayan şovların yayınlandığı, kitap okuyan ve düşünene insanların yok edildiği bir gelecek kaleme alınmıştır. Fransız sinemacı François Truffault tarafından beyaz perdeye aktarılmıştır.
• Margaret Atwood / Damızlık Kızın Öyküsü: Eleştirmenler ve okuycular tarafından distopik roman akımının önde gelen eserlerinden sayılan bu kitap, feminizmin de temel kaynaklarındandır. Kadın haklarının olmadığı bir alanla neler yaşanacağı kaleme alınmıştır.

Distopya Ve Ütopya Arasında Farklar Neler?

Distopya ve ütopyanın ayrılıkları şu şekilde sıralanır:

• Ütopya, gerçek hayatta karşılaşılamayacak kadar güzel, ideal olan toplum biçimini ve olayları ele alır.
• Distopya gelecekte yaşanan bu olay ve toplumu kötü şartlar altında ele alır.
• Ütopya mükemmeli, distopya ise baskıcı rejimi ifade eder.
• Roman kurgularında distopyadan, ütopik toplumların kabusu olarak bahsedilirken, distopya romanlarının toplumları ütopyaya karşı ilgi duyup, özenirler.
• Distopyada insan özgürlükleri ve özel yaşam ortadan kalkar.
• Ütopyada ise insan zihnin yaratabileceği her türlü özgürlüğe açıktır.

Karakter açısından analiz yapıldığında distopya hikayesinde yer alan yöneticiler, kibirli, maddiyata önem veren topluma saygısız kişiliklere sahiptirler. Ütopya karakterlerinde ise mutluluk, öz güven, içinde bulunulan duruma karşı memnuniyet ve hoşgörü işlenir.

Distopyalar Gerçek Mi?

Distopyaların gerçekliği söz konusu değildir. Distopya roman ve filmler hazırlanırken gerçekte hiç olmayan bir toplum veya gerçekte var olan bir toplumun gelecekteki tahmin edilen, hayal edilen olumsuz halleri ele alınır. Kurguya eklenen ayrıntıların hiç biri henüz gerçekleşmemiş olayladır.

Diğer yandan distopya roman ve film seçeneklerinde işlenen belirli kurgu öğelerinin gelecekte toplumlarda ortaya çıktığından söz etmek mümkündür. Bu durum sanatçının olası ihtimalleri görmesi ve bunun üzerinden eserini kaleme alması ile bağlantılıdır.

Örneğin, Yevgeniy Zamyatin, ‘’Biz’’ adlı eserinde işlediği toplum gerçekte var olmayan insanlarda oluşur. Toplumun yaşadıkları gelecekte ortaya çıkan durumlar, dokusu ve kültürü romanda ele alınırken, romanı okuyanlar bu topluluğu Sovyetler Birliği ile özdeşleştirmişlerdir. Aslen varolmayan toplum herkesin kafasında Sovyetleri canlandırdığı için Rus olan yazarın ilk basımı kendi memleketinde yapması güçleşmiş ve tepki almıştır.  Bu kapsamda geleceğe ilişkin ele alanın kurgusal olaylar yazar ve sinemacıların esinlendikleri kaynaklara ve vermek istedikleri mesajlara göre gerçek yaşantılar ile belirli bir noktada kesişir.

Ayrıca Atatürk’ün Dünya’da isminin verildiği 34 yer hakkında yazımızı inceleyebilirsiniz.

Distopik Film Konuları Nelerdir?

Distopik sinemaların konuları hakkında detaylar şu şekilde sıralanır:

• Gelecekte insanların yaşlanma etkilerini durmak için çalışmak zorunda olmaları ve zamanın para ve güç anlamına geldiği konular işlenir. Kurgu kapsamında zenginler para ile zamanın gücünü satın alarak sonsuza dek yaşarken, fakirler sefalet içinde bir toplumu oluştururlar. Bu konunun aktarıldığı ditopik film ise ‘’Zaman Karşı’’ isimli yapıttır.
• İnsanların sadece kodlar ile tanımlanması, yer altında yaşamların sürülmesi ve duyguların tamamen ortadan kalkması gibi temaların işlemdi distopik filmler bulunur. Bu konunun belirgin şekilde işlendiği film ise ‘’ THX 1138’’ adlı sineme eseridir.
• Distopik filmlerde sadece insanların değil robot topluluklarının yaşadığı zulüm ve kötü olaylar da ele alınır. Konu kapsamında bir insan olduğunu düşünen karakter kendisindeki farklıları gözlemleyerek robot olduğunu fark eder. Bu aşama ardından insan toplumunda kabul görmeyerek, çocuklar için bir oyuncak ve yetişkinler için eğlence aracı halini alır. Bu temada oluşturulan filmlerden biri ‘’ Artificial Intelligence’’ isimli sinema eseridir.
• Kitap okumak, aşık olmak, özgürce konuşmak gibi faaliyetlerinin tümünün yasak olduğu bir dönem distopik filmin konusu olarak işlenir. Bu temaya en uygun film seçeneği ise 3. Dünya Savaşı’nın henüz bitmediği döneme ilişkin detayları ele alan ‘’ 1984’’ isimli sinema eseridir.
• Sığ, kapitalist ve estetik meraklısı insanların ülke yönetimlerini ele geçirmesi ve belirli görevleri yapma karşılığında temek besin kaynaklarına ulaşıma izin verildiği hayali bir dönem distopik filmin konusudur. Bu temada çekilen en iyi filmlerden biri ise ‘’ Açlık Oyunları’’ isimi sinema eseridir.

Distopyanın Tarihi Hakkında

Distopyanın tarihi hususunda bilgiler şu şekilde sıralanır:

• Distopik eserlerin ortaya çıkışı 1895 yılıdır. Bu senede H.G Wells’in ‘’ Zaman Makinesi’’ adlı eseri ile çok eskilere dayanan Yunan distopya kavramı Dünya’da popüler bir hale gelmiştir.
• Ardından gelen 1908 yılı eseri Jack London’ın ‘’Demir Ökçe’’ adlı eseri akımı bir adım ön plana çıkarmıştır.
• 1924’te Yevgeniy Zamyatin, ‘’Biz’’ adlı eseri ile distopik kurguyu ön plana taşır. Türün en bilindik yazarının George Orwell olmasının sebebi ise Zamyatin’in eserinde eleştirdiği toplumun Sovyetler Birliğine benzetilmesi ve bu nedenle kendi ülkesinden kitabını yayınlamasına izin verilmemesidir.
• İlk yanını 1924’te İngilizce olarak yapılan ve New York’ta basılan ‘’ Biz’’ ile distopik eserler tam anlamı ile Dünya gündemine giriş yaparlar.
• 1920 yılından itibaren günümüze kadar distopik kitapların kaleme alınmasına devam edilirken, ilk adımda hali hazırda bulunana romanların filmleri çekilmiştir.
• Ardından distopik akımın gördüğü ilgi ile bilim kurgu alanında çokça bu teme işlemiş ve profesyonel filmler ortaya koyulmuştur.

Distopik toplumlara ilişkin geleceğe dair kurgular, resim, müzik, film, edebiyat alanlarının tümünde oluşturulan eserlere yansımıştır.

Çekip gitme isteği uyandıran Dünya’nın en güzel 21 köyü için bilgiler yazımızdadır.

The post Distopik Ne Demek? appeared first on Zovovo - En İyi Bilgi Sitesi.

Kaynak: https://www.zovovo.com/distopik-ne-demek/